میدان سوم : انابت – شرح صد میدان

   “انابت سه قسم است: اول انابت انبیاء صلوات‌اللّه علیهم که بهمگی بازگشتند، که کس را جز ازیشان طاقت آن نیست. ابراهیم را گفت: «لأواه منیب». داود را گفت: «خر راکعا و اناب». شیعب را گفت: «توکلت و اله أنیب» مصطفی را گفت: «و اتبع سبیل من أناب الی»”

شرح:
خواجه عبدالله انابت را بر سه قسم می‌داند:

1. انابت انبیاء: بالاترین مرتبه انابت، که مخصوص پیامبران الهی است. انبیاء با تمام وجود به سوی خدا بازگشتند و این مقام، در توان و طاقت انسان‌های عادی نیست. خواجه عبدالله برای تأیید این مطلب، به آیاتی از قرآن کریم اشاره می‌کند که در آن‌ها، پیامبرانی همچون ابراهیم، داوود، شعیب و حضرت محمد (ص) با صفت “منیب” (بازگشت‌کننده به سوی خدا) توصیف شده‌اند.

   “دیگر انابت توحیدست که دشمنان را بازخواند: «و انیبوا الی ربکم»، «منیبین الیه و اتقوه». “

شرح:
2. انابت توحید: این مرتبه از انابت، مخصوص اهل توحید و یکتاپرستی است. حتی دشمنان نیز به این مرتبه از انابت فراخوانده شده‌اند، چنانکه در قرآن کریم آمده است: “و انیبوا الی ربکم” (سوره زمر، آیه 54) یعنی “به سوی پروردگارتان بازگردید” و “منیبین الیه و اتقوه” (سوره روم، آیه 31) یعنی “در حالی که به سوی او بازگشت می‌کنید، تقوای او را پیشه کنید.”

   “سیم انابت عارفانست بازگشتن در حال با وی: «وأنابوا الی اللّه».”

شرح:
3. انابت عارفان: این مرتبه از انابت، مخصوص عارفان و سالکان الی الله است. عارفان در هر حال و در هر لحظه، با تمام وجود به سوی خدا بازمی‌گردند و در او فانی می‌شوند. قرآن کریم در این باره می‌فرماید: “و انابوا الی الله” (سوره هود، آیه 75) یعنی “و به سوی خدا بازگشتند.”